پایش وضعیت یا مراقبت وضعیت (Condition Monitoring) که به‌اختصار CM نامیده می‌شود به‌عنوان یکی از اجزای اصلی نگهداری پیش بینانه، دربرگیرنده مجموعه عملیاتی است که شامل دریافت، مطالعه و پردازش پارامترهای فیزیکی مربوط به تجهیزات صنعتی نظیر ارتعاش، صدا، روان کاری، دما و ... و تغییرات این پارامترها باهدف بررسی وضعیت تجهیزات است. در ادامه به معرفی متداول ترین روش های مختلف پایش وضعیت پرداخته خواهد شد.

 متداول ترین روش‌های پایش وضعیت عبارتند از:

         1.        آنالیز ارتعاشات  (Vibration Analysis)

درروش آنالیز ارتعاشات، ارتعاشات تجهیز دوار اندازه‌گیری شده و بر اساس آن وضعیت دستگاه سنجیده می‌شود. در این روش با استفاده از اسپکترام فرکانسی، سیگنال زمانی و تکنیک‌های HFD به عیب‌یابی تجهیزات دوار پرداخته می‌شود.

اندازه‌گیری ارتعاشات با استفاده از سنسورهای جابجایی، سرعت و شتاب صورت می‌گیرد.

عموماً در اندازه‌گیری‌های فرکانس‌های زیر 10 هرتز و اندازه‌گیری حرکت نسبی از سنسور جابجایی، در اندازه‌گیری فرکانس‌های بین 10 تا 2000 هرتز از سنسور سرعت و در اندازه‌گیری فرکانس‌های بالای 2000 هرتز از سنسور شتاب استفاده می‌شود.

         2.        آکوستیک امیشن (Acoustic Emissions)

آکوستیک امیشن پدیده‌ای است که براثر ایجاد و انتشار یک موج الاستیک در محدوده مافوق صوت (20KHz-1MHz)

رخ می‌دهد. بر همین اساس، پایش وضعیت به روش آکوستیک امیشن شامل دریافت سیگنال‌های منتشرشده در تجهیزات توسط سنسورهای مخصوص و برقرار ارتباط بین سیگنال‌های دریافتی و تغییرات ایجادشده بر روی تجهیزات است.

این روش برای پایش وضعیت فرآیندهایی که در آن سیال با فشار بالا یا پدیده‌های فعال مکانیکی وجود دارد مناسب است. در این روش، سیگنال‌های فرکانس بالا توسط سنسورهای مخصوص ثبت‌شده و نتایج به‌صورت داده‌های عددی شامل پارامترهای دامنه و فرکانس سیگنال‌ها نمایش داده می‌شود. تغییرات این پارامترها در طول زمان به‌عنوان معیاری برای ارزیابی خرابی‌های احتمالی در تجهیزات مورد تحلیل قرار می‌گیرد.

         3.        آنالیز روغن و ذرات فرسایشی (Lubricant Analysis)

در این روش روغن و ذرات موجود در روغن پارامترهایی هستند که پایش می­شوند. می‌توان این روش را مشابه آزمایش خون در پزشکی دانست. بدین ترتیب می‌توان وضعیت روغن را که نقش بسیار حیاتی برای تجهیزات دارد، پایش نمود. افزون بر این از جنس و شکل ذرات موجود در روغن می‌توان به عیب و علت ایجاد آن پی برد. به‌طور مثال ذرات ایجادشده در اثر خوردگی و سایش دارای شکل‌های متفاوتی هستند.

         4.        ترموگرافی (Thermography)

ترموگرافی یکی از روش‌های پایش وضعیت است که بر اساس اندازه‌گیری دمای تجهیزات استوار است. در این روش تغییرات دمای سطوح تجهیزات با استفاده از تجهیزات خاص (دوربین‌های ترموویژن) در محدوده مادون‌قرمز ثبت و تحلیل می‌گردد. به‌طورکلی جریان حرارت در نقاط مختلف تجهیزات را که براثر ازکارافتادگی قطعات و اتصالات رخ می‌دهد (به‌طور مثال در اتصالات الکتریکی)، می‌توان با این روش ردیابی کرده و عیوب را تشخیص داد. این روش علاوه بر تجهیزات الکتریکی در پایش وضعیت مخازن، کوره‌ها، ریفرمر، رکوپراتور، کوپلینگ و یاتاقان‌ها نیز کاربرد دارد.